• პირველი სამამულო წარმოების არტპორტალი
პოეზია

ცოცხლების წიგნი

×
ავტორის გვერდი ედმონ ჟაბესი 13 იანვარი, 2018 2310
თარგმნა ირაკლი ყოლბაიამ
 
ცოცხლების წიგნი
ისრაელის სინათლე უსასრულობისადმი მიმართული კივილია.
 
ღობე შორიდან მოჩანს. სახლი, თავისი სახურავით (რომელიც ღრუბლებს აფრთხობს, რადგან შემაცდენლად წააგავს ღრუბელს), თავის დახურული კარებით და ფანჯრებით, გადაჰყურებს შეშლილი ქალის ბილიკს, რომელსაც სხვა არავინ გადის.
    „ეგ შეშლილი ქალი,“ იკითხა სარამ, „მართლა მკვდარია?“
    „კივილი, რომელიც გაიგე, ბუ იყო. შიგნით შევიდეთ. გვიანია.“
    ქალმა, სოფელში, პირჯვარი გადაისახა. კაცი საკმარისად დიდხანს დადუმდა, იმისთვის, რომ კივილი ეცნო და მხრები აეჩეჩა.
    „აი, ისევ, მიდის, ის ქალი“
    „აი, ისევ ის ქალი“
    ღობე შორიდან მოჩანს. ყვავილებითაა შემოსილი. წელიწადის დროები იბადებიან და კვდებიან მიწით.
 
    „აი, ისევ ის ქალი,“ თქვა ლეონი ლულმა, თან თავი ბორცვისკენ მიაბრუნა. „აი, ისევ, მიდის.
    ჩემს ძილშიც კი მესმის მისი ხმა.“
 
    „როცა არ კივის, მაშინაც კი მესმის მისი ხმა,“ თქვა მატილდ მეივისმა.
 
    შეშლილი ქალის სახლს სძინავს თავის აკვანში, ექთნის ხელი რომ არწევს. შეშლილის სახლი ირწევა ხეებში, თავიანთი ფოთლები რომ მალავენ.
 
    მოგვიწევს, ხელები მოვჭრათ,
    ხეები გავჩეხოთ
რათა მოვსპოთ შეშლილი ქალის სახლი თავის აკვანში.
    მოგვიწევს, გავაღვიძოთ.
 
    წყალი, რომელზეც ირწევი, წყალი, რომელსაც ნებდები, ძილის წყლებია.
    წყალი, რომელშიც განიბანები, წყალი, რომელსაც ებრძვი, გაღვიძების წყალია.
 
    სიგიჟეს ფხიზლად უჭირავს
    შეშლილი ქალის ძილი,
    მაგრამ არასდროს აღვიძებს.
 
    შეშლილ ქალს სძინავს და მოძრაობს, ხელებს ამოძრავებს და სძინავს (ძილს ამოძრავებს, ამოძრავოს ხელები), მეტყველებს და სძინავს (ძილს ამეტყველებს).
 
    „აი, ისევ ის ქალი.“
    „აი, ისევ ის ქალი.“
 
    „ეს შეშლილი ქალი,“ იკითხა სარამ, „მართლა მკვდარია?“
 
    „ვითარცა ბნელს კვეთს ნათელი, ასევე სულს კვეთს კივილი,“ წერს რაბინი სერიელი.
    და რაბინი ლუელი: „ებრაული სული კივილის მყიფე კალათია.“
 
     სიგიჟეს ფხიზლად უჭირავს
     შეშლილი ქალის ძილი,
     მაგრამ არასდროს აღვიძებს.
 
    „ეს ბუ“ იკითხა სარამ, „მართლა მე ვარ?“
    „კივილი, რომელიც გაიგე, ბუ იყო. შიგნით შევიდეთ. გვიანია.“
 
    „კივილი არ მესმის,“ თქვა სარამ, „მე ვარ კივილი.“
 
(კაცთა ერთი ან ორი თაობა შეიძლება ერთმა წინადადებამ ან ორმა გვერდმა დაიტიოს. ოთხი თავისებური ან ჩვეულებრივი ცხოვრების უხეში მონახაზი: „დაიბადა . . . წელს, მოკვდა . . . წელს“ . . . ჰო, მაგრამ დაბადების კივილსა და სიკვდილის კივილს შორის? „დაიბადა . . . წელს, შეურაცხყოფდნენ უმიზეზოდ . . . უარჰყვეს და ვერ გაუგეს . . . მოკვდა . . . წელს“ ჰო, მაგრამ რაღაც მეტიც ხომ უნდა იყოს? „დაიბადა . . . წელს, სცადა, წიგნებში ეპოვა თავი . . . იქორწინა . . . შვილი ეყოლა . . . მოკვდა . . . წელს“ ჰო, ჰო, მაგრამ მეტი არ უნდა ითქვას? „დაიბადა . . . წელს . . . წიგნებს შეეშვა . . . იფიქრა, თავის შვილში გაგრძელდებოდა მისი სიცოცხლე . . . მოკვდა . . . წელს“ ჰო, მაგრამ კიდევ? „დაბალი და სრული იყო . . . ჰქონდა ბავშვობა და სიბერე . . . სახელად სალომონ შვალი ერქვა . . .“ ჰო, ჰო, მაგრამ კიდევ? „სახელად სალომონ შვალი ერქვა . . . თავისი ახალგაზრდობის წლებს ვერ იხსენებს . . . მიატოვა თავისი კუნძული . . . პორტუგალიაში წავიდა . . . მის ცოლს ლეონი ერქვა . . .“ ჰო, ჰო, მაგრამ კიდევ რამე უნდა ითქვას . . . „ცოლთან ერთად სამხრეთ საფრანგეთში დასახლდა . . . ანტიკვარიატით ვაჭრობდა . . . ‘ურიას’ ეძახსნენ . . . მის ცოლს და შვილს ‘ურიის ცოლს და შვილს’ ეძახდნენ.“ ჰო, მაგრამ განა კიდევ რამე არ უნდა ითქვას? „ის მოკვდა, და მისი ცოლი მოკვდა . . . დაიმარხნენ მიწაში, რომელმაც მათი სახელები არ უწყოდა, ახლოს რაღაც ჯვრებთან . . .“ ჰო, მაგრამ კიდევ? „მისი შვილი ფრანგი იყო . . . ომში იბრძოდა საფრანგეთისთვის . . . ის მედლებით შეამკეს . . .“ ჰო, მაგრამ კიდევ რა? „ქვეით ჯარში მსახურობდა . . . დაჭრეს . . . შეამკეს“ ჰო, ჰო, მაგრამ კიდევ რა? „მაინც ‘ურიას’ ეძახდნენ . . . ცოლად რებეკა ზიონი შეირთო, რომელიც კაიროში გაიცნო . . . მასთან ერთად დაბრუნდა საფრანგეთში . . .“ ჰო, მაგრამ კიდევ? „მამის სამახსოვროდ თავადაც ვაჭარი გახდა . . . თავისი მოგზაურობებიდან ათასგვარი ნივთი ჩამოჰქონდა . . . ოკეანიური და აფრიკული ნიღბები . . . ქოთნები და ძვირფასი თვლები ჩინეთიდან, მოჩუქურთმებული სპილოს ძვლები იაპონიიდან . . .“ ჰო, მაგრამ კიდევ? „ქალიშვილი ეყოლა, სარა . . .“ ჰო, ჰო, მაგრამ კიდევ? „ისევ ‘ურიას’ ეძახდნენ, და მის ქალიშვილს და ცოლს ‘ურიის ქალიშვილს და ცოლს’“, ჰო, ჰო, მაგრამ კიდევ რა? „რწმენა დაკარგა . . . აღარ იცოდა, ვინ იყო . . . ფრანგი იყო . . . მედლებით შემკული . . . მისი ცოლი და ქალიშვილი ფრანგები იყვნენ . . .“ კიდევ? „ხანდახან ხალხში სიტყვით გამოდიოდა, რასიზმის დასაგმობად, კაცთა უფლებების მხარდასაჭერად . . .“ ჰო, ჰო, მაგრამ კიდევ რაღაც უნდა იყოს, „გაზის კამერაში მოკვდა, საფრანგეთის გარეთ . . . და მისი ცოლი გაზის კამერაში მოკვდა საფრანგეთის გარეთ . . . და მისი შვილი საფრანგეთში დაბრუნდა, ჭკუიდან შემცდარი . . .“)
 
    შეშლილი ქალის სახლს ექთნის ხელით დარწეულ აკვანში სძინავს. შეშლილი ქალის სახლი ირწევა ხეებს შორის, თავიანთი ფოთლები რომ მალავენ.
    ხელები უნდა მოვჭრათ,
    ხეები გავჩეხოთ
რათა მოვსპოთ შეშლილის სახლი თავის აკვანში,
    უნდა გავაღვიძოთ.
 
    „მხოლოდ თავად ძალუძს ადამიანს თავისივე ცხოვრების გაგება,“ თქვა მოზე შვალმა. „და ადამიანის ცხოვრება არის სუნთქვა.“
 
   „ბუ, ქარს რომ უკივის,“ კითხულობს სარა, „მე ვარ, იუკელ, მე ვარ? ბუ ქარის წინააღმდეგ, ბუ ქარისთვის? მე ვარ, იუკელ, მე ვარ? ქარი, ჩემს კივილს რომ ხვეტს, ჩემი კივილი აცოფებს ქარს?“
 
 
 
 
    „გინახავს, როგორ იბადება და კვდება სიტყვა?“
 
გინახავს, როგორ იბადება და კვდება სიტყვა?
   გინახავს, როგორ იბადება და კვდება ორი სახელი?
   ამიერიდან, მარტო ვარ.
   სიტყვა სამეფოა.
   ყოველ ასოს თავისი ხასიათი აქვს, თავისი ზედაპირი, და თავისი რიგი. პირველს უდიდესი ძალაუფლება უჭირავს, გატაცებისა და შეპყრობის ძალა. ყოვლისმძლეობაა მისი ხვედრი.
   სარა.
   იუკელ.
   შეუღლებული სამეფოები, უმანკო სამყაროები, რომლებიც ანბანმა დაიპყრო და შემდეგ გაანადგურა კაცთა ხელებით.
   შენ დაკარგე შენი სამეფო.
   მე დავკარგე ჩემი სამეფო, როგორც დაკარგეს ის ჩემმა ძმებმა, მოფანტულებმა ყველგან, სამყაროში, რომლემაც ინადიმა მათ მიმოფანტვაზე.
   გინახავს, როგორ იქმნება და განიქმნება სამეფო?
   გინახავს, როგორ იქმნება და განიქმნება წიგნი?
 
 
 
 
 
 
[კომენტარი: ამრიგად, ჟაბესი—გასული საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე უნიკალური ფრანკოფონი პოეტი—უერთდება არა მხოლოდ 20’ე საუკუნის „თვითმხილველური წიგნების“ ტრადიციას, რომლებიც პოეტური და ვიზიონერული ენით ემოწმებიან საუკუნეს / ისტორიას, როგორც კოშმარს, არამედ შეაქვს ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და მძაფრი წვლილი იმ ევროპულ მკვდრების წიგნში (წიგნს ქმნიან, მასთან ერთად, პაულ ცელანი, ჯერომ როთენბერგი და მრავალი სხვა), რომელიც მიზნად ისახავს, აამეტყველოს ენა ათასობით მკვდრების სახელით (რითაც, შეიძლება აღინიშნოს აქვე, უბრუნდება უძველეს, არქაულ, შამანურ ან სხვაგვარ პოეტურ ენებს, რომლებიც აგრეთვე მკვდრების ხმებს გადმოსცემდნენ) და რომელიც თავდაყირა აყენებს ადორნოს „აუშვიცის შემდეგ პოეზია ვეღარ იარსებებს“, და ამტკიცებს: „აუშვიცის შემდეგ მხოლოდ პოეზია არსებობს“ (ჯერომ როთენბერგი, ხურბნ). შედეგად, აგრეთვე ფართოვდება, ჟაბესთან, „ებრაელის“ კონცეპტი და ვიღებთ მის მრწამსს, რომ ყველა ხელოვანი ებრაელია: პოეტი / ხელოვანი, როგორც მხილველი და თვითმხილველი ვისთვისაც ყველა(ფერი) ტანჯული, გახიზნული, უმიწაწყლო თუ ჩაგრული, გამქრალი თუ გადაშენებული მოვალეობაა; აღსანიშნავია, აქვე, მარინა ცვეტაევას („არაებრაელი“ პოეტის) სიტყვები: „В сём христианнейшем из миров / Поэты — жиды!“ --- ი.ყ]
ამავე რუბრიკაში
  კვირის პოპულარული